جای حکومت | ایران |
دودمان | سلجوقیان |
لقب | سلطان ملکشاه بزرگ |
درگذشت | ۴۶۵ (قمری) بغداد |
نام پدر | آلب ارسلان |
شاهنشاه پیشین | آلب ارسلان |
شاهنشاه پسین | محمود بن ملکشاه |
دین | اسلام، مذهب سنی |
همسران | ترکان خاتون |
فرزندان | برکیارق، محمود بن ملکشاه، محمد بن ملکشاه |
دستاورد های مهم | تشکیل بزرگترین شاهنشاهی بعد از اسلام |
وزیران سرشناس | خواجه نظام الملک طوسی |
معزالدین ابوالفتح ملکشاه حسن بن آلپ ارسلان بزرگترین سلطان سلجوقی و فاتح آناتولی بود که به دنبال پیروزی پدرش آلپ ارسلان در نبرد ملازگرد امپراطوری بیزانس را از آناتولی بیرون راند. وی برادرزاده سلطان طغرل بنیانگذار سلسله سلجوقی است. وی پادشاهی یکی از بزرگترین امپراتوریهای تاریخ ایران را بر عهده داشت. تقویم جلالی اسم وی توسط گروهی از ریاضی دانان برجسته زمان وی به سر پرستی عمر خیام انجام گرفت. ملکشاه قلمرو امپراطوری سلجوقی را تا سوریه و بینالنهرین گسترش داد. او در پانزدهم ماه شوال ۴۸۵ در بغداد فوت کرد.
لشکرکشیهای ملکشاه
ملکشاه پس از آنکه به شاهی رسید دست به یک سری لشکرکشی زد که در همه آنها پیروز شد.
مهمترین لشکرکشیهای او عبارتند از:
- لشکرکشی به کاشغر (غرب چین)
- لشکرکشی به انتاکیه (جنوب ترکیه) و حلب (در سوریه)
- لشکرکشی به اورشلیم (فلسطین) و دمشق (سوریه)
- خراجگزار کردن حجاز و کاهش نفوذ فاطمیون بر آسیا.
وزیران
در زمان ملکشاه وزیران لایق و با تجریه ایرانی مانند خواجه نظامالملک طوسی بر ایران نظارت داشتند و از این رو ایران بسیار پیشرفت داشت و در شغلهایی مانند کشاورزی، سیستمهای واگذاری زمین پیشرفتهایی حاصل شد.
میراث ملکشاه
در اواسط حکومت ملکشاه در حدود سال ۴۷۰ ق. م سلجوقیان یکی از پهناورترین امپراتوریهای زمان به شمار میرفتند. به گفتهٔ نیشابوری: «در جمیع بلاد و دیار از اقاصی ترک تا نهایهٔ روم و شام و یمن خطبه و سکه به نام او [ملکشاه] مطرز و مزین بود».
پس از فوت ملکشاه امپراطوری سلجوقی تضعیف گشت و رقابت برای قلمرو پهناور آن میان پسرانش و برادرانش آغاز گشت. قلیج ارسلان سلطنت روم را دوباره بر پا کرد و توتوش اول در سوریه حاکم شد. در ایران سلطان محمود اول با توطئهٔ ترکان خاتون جانشین ملکشاه شد و در مقابل وی برادر بزرگش برکیارق قدعلم کرد و با کمک غلامان و امرای نظامیه به قدرت رسید. این عدم اتحاد را دلیلی بر تقویت صلیبیون اول در این دوره دانستهاند.
