| محمدعلی فردین | |
|---|---|
| زمینه فعالیت | سینما ، ورزش |
| تولد | ۱۵ بهمن ۱۳۰۹ تهران |
| مرگ | ۱۸ فروردین ۱۳۷۹ تهران |
| مدفن | قطعه هنرمندان بهشت زهرا |
| ملیت | ایرانی |
| نام(های) دیگر |
سـلـطـان قلـبها |
| پیشه | بازیگر ، کشتی‌گیر |
| سالهای فعالیت | ۱۳۳۸ – ۱۳۶۱ |
| همسر(ها) | مهری خمارلو |
| فرزندان | سعید ، سیاوش ، عاطفه ، آمنه |
محمدعلی فــردیـن (زادهٔ ۱۵ بهمن ۱۳۰۹ در تهران٬ درگذشت ۱۸ فروردین ۱۳۷۹ در تهران)، بازیگر سینما و کشتی‌گیر ایرانی بود.
با دعوت اسماعیل کوشان و نقش آفرینی در فیلم چشمه آب حیات وارد دنیای بازیگری شد، و اولین حضور حرفه ای خود را در سینما آغاز کرد، از دیگر فعالیت‌های فردین قبل از عرصه سینما می‌توان به ورزش کشتی اشاره کرد او در قهرمانی کشتی جهان ۱۹۵۴ به مدال نقره دست یافت، وی در بعد از انقلاب اسلامی همچون بسیاری دیگر از هنرمندان از ادامه فعالیت هنری بازماند و تقریبا خانه نشین شد.
فردین از محبوبیت ویژه ای از بین دیگر هنرمندان ایرانی در میان توده کثیر مردم ایران برخوردار بود، وی با طبع جوانمردی و خصلت مردانگی که در نقش های سینمایی و زندگی شخصی اش به تصویر کشید، شخصیت او را در قلبهای مردم ایران پایدار کرد و به او لقب سـلـطـان قلـبها را دادند.
زندگی نامه
محمدعلی فردین ۱۵ بهمن ۱۳۰۹ در تهران و ازخانواده ای هنر دوست در محلی بین خیابان شهباز سابق و خیابان ری به اسم ادیب الممالک، کوچه صحت، به دنیا آمد. پدرش علی گل فردین، کارمند اداره تسلیحات و از بازیگران تئاتر، در کنار تقی ظهوری کارهای مولیر را اجرا می‌کرد، محمد علی درخانواده ی پدری اش دو برادر به نام های عباس و ایرج و یک خواهر داشت. او فرزند ارشد خانواده محسوب می شد.
دوران ابتدایی را در دبستان ترقی در خیابان شهباز، و دوره متوسطه را در دبیرستان آذر در خیابان شاه‌آباد گذراند و موفق به اخذ دیپلم گردید، در سن ۱۸ سالگی راهی سربازی شد و دو سال در نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی خدمت کرد.
ازدواج
فردین در سن ۱۹ سالگی با دوشیزه مهری خمارلو ازدواج کرد، همسرش از آشنایی و ازدواج با فردین چنین می گوید :
فردین دوست برادرم بود، با هم ورزش می کردند و موجب آشنایی مختصر من و فردین شد، پیشنهاد ازدواج از طریق برادرم مطرح شد، او بسیار سر به زیر و محجوب بود، او با نوزده سال سن و من هم هفده ساله در همان سال ازدواج کردیم.
فردین تا پایان عمر به همسرش وفادار ماند و حاصل این ازدواج چهار فرزند به نام های: سعید، سیاوش، عاطفه و آمنه بود.
دوران ورزشی
در سن شانزده سالگی علی رغم مخالفت های پدر به شکل حرفه ای به ورزش هایی چون: فوتبال، ژیمناستیک، شنا و هالتر پرداخت، و با تعییر پی در پی رشته های ورزشی سرانجام از دنیای کشتی سردرآورد.
او به باشگاه نیرو و راستی رفت و زیر نظر کیومرث ابوالملوکی به فراگیری فنون کشتی پرداخت ابوالملوکی در مورد فردین میگوید: “بسیار باهوش بود. فنون کشتی را به‌راحتی یاد می‌گرفت و راحت‌تر از آن اجرا می‌کرد بیش از آن که از زور بازو و قدرت خود استفاده کند، از هوش و ذکاوت خود بهره می‌برد”.
بعدها فردین به باشگاه تهران رفت، در این‌جا بود که با غلامرضا تختی آشنا شد، او در این باشگاه زیر نظر حبیب‌الله بلور به صورت حرفه‌ای کشتی را دنبال کرد وی اولین بار در مسابقات قهرمانی کشور در رشته آزاد در سال ۱۳۳۲ در اصفهان در وزن ششم مدال برنز گرفت و در سال ۱۳۳۳ در انتخابی تیم ملی در وزن ۷۳ کیلو برگزیده شد و راهی تیم ملی گردید و در دومین دوره مسابقات جهانی در سال ۱۹۵۴ میلادی در توکیو به همراه محمود ملاقاسمی ، محمدمهدی یعقوبی ، ناصر گیوه‌چی ، توفیق جهانبخت ، عباس زندی ، غلامرضا تختی و احمد وفادار اعضای تیم‌ملی را تشکیل دادند و در نهایت در این مسابقات تیم ایران دو مدال طلا در اوزان ۶۷ و ۷۹ کیلوگرم توسط مرحوم توفیق جهانبخت و عباس زندی به دست آمد اما در وزن ۷۳ کیلوگرم محمدعلی فردین با شکست حریفانی از فیلیپین، سوئد، آرژانتین و ژاپن فینالیست شد ولی در مبارزه پایانی مغلوب حریف گرجی از شوروی سابق شد و با مدال نقره به کار خود پایان داد.
همچنین در سال ۱۳۳۶ در قهرمانی کشور در تهران در یک وزن پائین‌تر در وزن پنجم با شکست همه مدعیانش از عنوان قهرمانی را به دست آورد، فردین برای اینکه ثابت کند در رشته فرنگی نیز تبحر دارد در مسابقات قهرمانی کشور در سال ۱۳۳۷ در تهران در وزن ششم بعد از اینکه همه حریفان خود را تا فینال شکست داد در مبارزه نهایی نیز در فینالی تکراری از سد محمد بهادری گذشت و با کسب عنوان قهرمانی در صدر وزن ششمی‌ها قرار گرفت.
وی به دلیل آسیب‌دیدگی و پاره‌ای نامهربانی‌ها مجبور شد با دنیای کشتی خداحافظی کند، محمدعلی فردین از معدود قهرمانانی است که هم در کشتی آزاد و هم در کشتی فرنگی، عنوان قهرمانی ایران را نصیب خود کرد.
افتخارات ورزشی فردین
- ۷۹ کیلوگرم: قهرمانی کشور ۱۳۳۲ اصفهان – برنز
- ۷۳ کیلوگرم: نفر اول انتخابی تیم ملی در سال ۱۳۳۳
- ۷۳ کیلوگرم: مسابقات جهانی ۱۹۵۴ توکیو – نقره
- ۷۳ کیلوگرم: بدون شکست در رقابت‌های تیم به تیم در سوئد
- ۷۳ کیلوگرم: عضو تیم ملی، اعزامی به جشنواره جهانی ۱۹۵۵ ورشو
- ۷۳ کیلوگرم: قهرمانی کشور ۱۳۳۶ تهران – طلا
- ۷۳ کیلوگرم: مسابقات جهانی ۱۹۵۷ استانبول – چهارم
- ۷۹ کیلوگرم: کشتی فرنگی قهرمانی کشور ۱۳۳۷ تهران – طلا
ورود به عرصه سینما
ورود فردین به عرصۀ سینما اتفاقی بوده در زمستان ۱۳۳۸ او ۲۸ سال داشت زمانی که برای دیدن فیلمی وسترن به سینما رفته بود که به گفته خودش بلیت به او نرسید و گیشه بلیت فروشی بسته شد و او پشت در سینما ماند، در این حین دکتر اسماعیل کوشان که با چهره فردین در عرصه کشتی آشنا بود جلو آمد و وی را به داخل سینما دعوت کرد.
دکتر کوشان به او پیشنهاد بازی در فیلم چشمه آب حیات که سیامک یاسمی آن را کارگردانی می‌کرد را داد و فردین پذیرفت، و بدین ترتیب فردین به عنوان یکی از هنرپیشۀ های اصلی فیلم ، اولین نقش حرفه ای خود را در سینما بازی کرد.
ایرن بازیگر زن مقابل فردین در فیلم چشمه آب حیات چنین میگوید: “یک پلان را بارها و بارها تکرار کردم، چون فردین به دلیل کم‌رویی و خجالت نمی‌توانست آن را بازی کند.” از همان آغاز چنگیز جلیل‌وند به جای او حرف می‌زد و اکثر آواز هایش را ایـرج می‌خواند.
بازی درفیلم های فردا روشن است و فریاد نیمه شب به کارگردانی ساموئل خاچیکیان نقطه عطف کارنامه هنری اش محسوب می شود، آثاری که توانستند عنوان بهترین و پرفروشترین فیلم سال را ازآن خود کنند، فردین با فیلم آقای قرن بیستم به اشتهار رسید. و درمیان سال های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۷ دراوج دوران کاری خود قرار گرفت.
بازی در فیلم گنج قارون
در سال ۱۳۴۴ با بازی در فیلم گنج قارون ساخته سیامک یاسمی شهرت خود را صد چندان کرد، دست‌اندرکاران فیلم گنج قارون گمان می‌کردند که شانسی برای اکران ندارد، به همین دلیل کارگردان فیلم، سیامک یاسمی تمامی بلیط‌های هفته‌ی نخست نمایش فیلم گنج قارون را خرید گنج قارون بر پرده آمد و در هفته اول فروشش اصلا مناسب نبود، ظاهرا در روزهای اول آن قدر فروشش پایین بود که سینما دار روز چهارم اکران می خواستند آن را از پرده بردارند.
سیامک یاسمی با سینماداران صحبت کرد و رضایتشان را برای ادامه اکران فیلم در هفته دوم جلب کرد، شرط سینماداران این بود که اگر فروش فیلم تا پنج شنبه بهتر شد ان را بر پرده نگه دارند. با افتتاحیه ضعیفی که گنج قارون داشت حتی خود یاسمی تصور نمی کرد وضعیت ناگهان ۱۸۰درجه تغییر کند، ولی نتیجه وآرونه شد و با استقبال حیرت انگیز مردم از روز پنج شنبه فروش فیلم کمی بهتر شد، جمعه فروش باز بالاتر رفت به طوری که صاحبان فیلم ترغیب شدند نمایش فیلم را ادامه بدهند، در هفته دوم فروش فیلم دو برابر شد کم کم نام گنج قارون بر زبانها افتاد و ناگهان صف های طولانی گرداگرد سینماهای نمایش دهنده فیلم به وجود آمد.
گنج قارون در سینماهای جنوب شهر با بلیط ارزان قیمت اکران شده بود، ولی تقریبا کل افراد جنوب شهر تهران و شهرستانها بارها و بارها به دیدن فیلم رفتند و گنج قارون به فروشی افسانه ای دست یافت . این فیلم در سال ۴۴ حدود ۵/۳ میلیون تومان فروش داشت و قریب ۲ میلیون نفر از این فیلم بازدید کردند و فیلم گنج قارون یکی از پرفروش ترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران شد، و به گفته بسیاری از هنرمندان بازار ورشکسته نمایش فیلم ایرانی رونق گرفت فیلم گنج قارون در حقیقت ناجی سینمایی بود که به علت عدم تماشاچی مناسب در ورطه نابودی بود، پس از گنج قارون تعداد تماشا چی سینما برای هر فیلم به تعداد چشمگیری افزایش یافت و در حقیقت شخصیت فردین موجب آشتی مردم با سینمای ایران شد.
بعد از موفقیت چشمگیر گنج قارون فردین بدل به ستاره محبوب و بی رقیب سینمای ایران بدل شد.
دیگر آثار سینمایی
فردین درمیان سال های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۷ در اوج دوران کاری خود قرار گرفت، دراین مدت وی نخستین فیلم سینمایی خود را در کسوت تهیه کننده و کارگردان با نام گرگ‌های گرسنه جلوی دوربین برد. فیلم های ساحل انتظار به کارگرانی سیامک یاسمی انسان ها و مسیر رودخانه را بازی کرد و همچنین چرخ فلک در کنار بیک ایمانوردی و آذر شیوا به کارگردانی صابر رهبر
درهمین دوران بود که فیلم به یاد ماندنی ” سلطان قلبها ” را کارگردانی و در آن نقش آفرینی کرد، که ازآن زمان به بعد به فردین (لقب سلطان قلبها) رادادند،این فیلم در جشنواره سپاس جایزه بهترین فیلم وبهترین بازیگر مرد را به خود اختصاص داد.
در سالهای ۱۳۴۵ و ۱۳۴۷ او به لبنان رفت، سفری که طی آن در دو فیلم سینمایی به نام های چون مردی از تهران و طوفان بر فراز پاترا “بازی کرد، یک سال بعد و با اکران آن دو فیلم در ایران و لبنان او به مهم ترین پروژه سینمایی زندگی خود دربین الملل دعوت شد، فیلمی به نام ” مردانه بکش ” که محصول کشور ایتالیا بود، وی در این فیلم همبازی ستارگانی مشهوری چون: فابیوتستی و اتوره مانی شد.
درسال۱۳۵۰ فردین درفیلم همای سعادت محصول مشترک ایران وهند بازی کرد که در این فیلم با بازی در کنار ستارگان هند بر محبوبیت خود افزود، این فیلم در هندوستان با نام صبح وشام به نمایش درآمد.
بازی فردین در فیلمهای : قصر زرین ، سکه شانس ، یاقوت سه چشم ، کوچه مردها حاصل فعالیت های وی در سال ۱۳۴۹ بود. میعادگاه خشم و راز درخت سنجد از جلال مقدم، بابا شمل به کارگردانی علی حاتمی ، جبار سرجوخه فراری ، جوانمرد ، ناجورها ، و غزل به کارگردانی مسعود کیمیایی از دیگر آثار وی در اوایل دهه پنجاه محسوب می شوند.
محمدعلی فردین در باره نقش‌هایی که در فیلم‌هایی به سبک گنج قارون بازی می‌کرد احساس ناراحتی و یکنواختی می‌کرد و چون دلش می‌خواست در نقشی متفاوت از علی بی‌غم… ظاهر شود اقدام به ساخت فیلم جهنم + من کرد که تمامی آن در کویر تصویر برداری شد، او در این باره گفته است: به حدی نقش‌ها برایم تکراری شده بود که در فیلمی به نام جهنم + من که در آن از کافه و آواز خبری نبود بازی کردم، فقط می‌توانستیم یک ساعت و نیم از ساعت‌های روز فیلمبرداری کنیم، در ساعات دیگر به علت گرما امکان فیلمبرداری وجود نداشت.
آخرین فیلم او که پیش ازانقلاب تهیه و کارگردانی آن بر عهده فردین بود بر فراز آسمان‌ها نام داشت که در این فیلم نیز بازی کرد، و فیلم برزخی ها به کارگردانی ایرج قادری آخرین وداع وی با سینما بود.
فعالیت‌ها
- همکاری با دکتر مصطفی اسکویی در هنر کده سینما و تئاتر آناهیتا ۱۳۳۷
- صاحب استودیو فرودین فیلم
- ساخت شش مدرسه و چهار مسجد تاسیس مؤسسه های خیریه و کمک به نیازمندان
در مراسم سالگرد علی تابش گفته بود:
همه مردم هر روز زندگی می‌کنند تا یک روز بمیرند. ما هر روز می‌میریم تا یک روز زندگی کنیم
او بعد از انقلاب بر خلاف بسیاری از دوستان هنرمندش از ایران نرفت، و سالها در مغازه اش در میدان ونک تهران به فروشِ فرش مشغول بود.
محمدعلی فردین در سال ۷۷-۷۸ مصاحبه‌ای با رضا کیانیان انجام داد که پس از مرگش در کتابِ ناصر و فردین منتشر شد. همچنین در این کتاب با ناصر ملک‌مطیعی نیز مصاحبه شده است.
مرگ
فردین پس از سکوتی طولانی پنج شنبه ۱۶ فروردین ۱۳۷۹ بر اثر ایست قلبی در منزل شخصی اش از دنیا رفت و صبح شنبه ۱۸ فروردین از ورزشگاه امجدیه در میان سیل هنرمندان و مردم، با جمعیتی در حدود یکصد هزار نفر، به سمت بهشت زهرا تهران قطعه هنرمندان بدرقه و به خاک سپرده شد.
تیتر روزنامه‌ها پس از فوت فردین از زبان بازیگران سینمای ایران
جمشید مشایخی: دیگر کسی به محبوبیت او نمی‌رسد.
مجید مظفری: نمی‌توانیم نام فردین را از سینمای ایران جدا کنیم.
عزت‌الله انتظامی: فردین محبوب‌تر از همیشه.
ایرج راد: فردین یک پدیده بود. او مَردِ عشق بود و وفادارِ زندگی. آری، بر این مردِ خدا می‌توان گریست.
فیلم شناسی
کارگردان
نویسنده
مشاور فیلمنامه
بازیگر
- برزخی‌ها (۱۳۶۱)
- بر فراز آسمان‌ها (۱۳۵۷)
- غزل (۱۳۵۵)
- تعصب (۱۳۵۴)
- قرار بزرگ (۱۳۵۴)
- جوانمرد (۱۳۵۳)
- سلام بر عشق (۱۳۵۳)
- شکست ناپذیر (۱۳۵۳)
- مواظب کلات باش (۱۳۵۳)
- ناجورها (۱۳۵۳)
- جبار سرجوخه فراری (۱۳۵۲)
- قصه شب (۱۳۵۲)
- جهنم + من (۱۳۵۱)
- ایوب (۱۳۵۰)
- باباشمل (۱۳۵۰)
- راز درخت سنجد (۱۳۵۰)
- مرد هزار لبخند (۱۳۵۰)
- مردان خشن (۱۳۵۰)
- میعادگاه خشم (۱۳۵۰)
- همای سعادت (۱۳۵۰)
- یک خوشگل و هزار مشکل (۱۳۵۰)
- سکه شانس (۱۳۴۹)
- کوچه مردها (۱۳۴۹)
- مردی از جنوب شهر (۱۳۴۹)
- یاقوت سه چشم (۱۳۴۹)
- بهشت دور نیست (۱۳۴۸)
- دنیای پر امید (۱۳۴۸)
- قصر زرین (۱۳۴۸)
- نعره طوفان (۱۳۴۸)
- خشم کولی (۱۳۴۷)
- سلطان قلبها (۱۳۴۷)
- طوفان بر فراز پاترا (۱۳۴۷)
- مردانه بکش (۱۳۴۷)
- چرخ فلک (۱۳۴۶)
- شکوه جوانمردی (۱۳۴۶)
- توفان نوح (۱۳۴۶)
- امیرارسلان نامدار (۱۳۴۵)
- جهان پهلوان (۱۳۴۵)
- حاتم طائی (۱۳۴۵)
- گدایان تهران (۱۳۴۵)
- مردی از تهران (۱۳۴۵)
- ببر کوهستان (۱۳۴۴)
- خوشگل خوشگلا (۱۳۴۴)
- عشق و انتقام (۱۳۴۴)
- قهرمان قهرمانان (۱۳۴۴)
- گنج قارون (۱۳۴۴)
- مو طلایی شهر ما (۱۳۴۴)
- آقای قرن بیستم (۱۳۴۳)
- انسان‌ها (۱۳۴۳)
- ترانه‌های روستائی (۱۳۴۳)
- جهنم زیر پای من (۱۳۴۳)
- دهکده طلایی (۱۳۴۳)
- مسیر رودخانه (۱۳۴۳)
- زن‌ها فرشته‌اند (۱۳۴۲)
- ساحل انتظار (۱۳۴۲)
- زمین تلخ (۱۳۴۱)
- طلای سفید (۱۳۴۱)
- گرگ‌های گرسنه (۱۳۴۱)
- بیوه‌های خندان (۱۳۴۰)
- دختری فریاد می‌کشد (۱۳۴۰)
- فریاد نیمه شب (۱۳۴۰)
- فردا روشن است (۱۳۳۹)
- چشمه آب حیات (۱۳۳۸)
تهیه‌کننده
تدوین
- قرار بزرگ (۱۳۵۴)
جایزه هنری
بهترین بازیگر مرد برای فیلم سلطان قلبها در جشنوارۀ فیلم سپاس ۱۳۴۸ تهران – ایران